چگونه در مقابل شبه علم واکسینه شویم
به گزارش بی دانلود، مقابله با گسترش شبه علم و خرافات جز با ترویج علم و گسترش تفکر علمی در جامعه ممکن نیست بر همین مبنا در گفتگو با فعالان این حوزه به بایدها و نبایدهای ترویج علم در ایران پرداختیم.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ سعدانه طباطبائی نیا: «نقشه کروی زمین را به ما غالب کردند… زمین گرد نیست و پس از قطب جنوب دنیاهای دیگری وجود دارد که می خواهند آنها را از ما مخفی کنند…»، «در واکسن های کرونا چیپ هایی وجود داشته که افراد را با آنها ردیابی می کنند…». این ها تنها نمونه هایی از اطلاعات غلط و گمراه کننده ای است که بارها و بارها در رسانه های اجتماعی مختلف بازنشر شده اند.
اگرچه مبحث شبه علم و خرافات تنها مختص رسانه های اجتماعی نیست و حتی در دورهمی های خانوادگی و دوستانه و … هم با موضوعات شبه علمی و غیرعلمی که تلاش دارند «علمی» به نظر برسند، مواجه می شویم؛ ولی امروزه بواسطه گسترش رسانه های اجتماعی و سرعت بالای انتشار محتوا، شبه علم بسیار سریع و بصورت ویروسی در میان اقشار مختلف پخش می شود.
شبه علم قشر بزرگی از موضوعات را شامل می شود؛ از اعتقاد به تخت بودن زمین، واکسن هراسی و استفاده از روش های درمانی و داروهای بدون شواهد علمی گرفته تا آسترولوژی یا اختربینی، فنگ شویی، شفای کوانتومی و انواع عرفان های مختلف و … همگی نمونه هایی از شبه علم هستند. این طیف به حدی گسترده است که در زندگی روزمره با افراد علمی و متخصصین مواجه می شویم که به ظاهر مخالف شبه علم اند ولی در باورهای خود به صورتی از شبه علم اعتقاد دارند.
خرافات و حرف های بی پایه و اساس موضوعی نیست که مربوط به امروز و روز گذشته باشد. این مساله حتی مختص به جامعه ایران هم نیست ولی مساله امروز این است که حتی رمال ها و فالگیرهای روز گذشته هم تلاش می کنند با به کار بردن جملاتی مانند «تحقیقات علمی ثابت کردند…»، «دانشمندان دریافته اند…»، «آزمایش های محققان نشان داده که…» به صحبت های خود ظاهر علمی ببخشند.
وقتی وزیر علوم از صدای بلند شبه علم انتقاد می کند
خطر رواج شبه علم و آمیخته شدن باورهای غلط با موضوعات علمی در جامعه تا جایی پیش رفته که «حسین سیمایی صراف» وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در مراسم تودیع و معارفه خود که با حضور رئیس جمهور برگزار گردید، با اشاره به اینکه شبه علم یک مانع جدی است که در مقابل علم قرار دارد، اظهار داشت: «شبه علم سر و صدای زیادی دارد و سد راهی شده است». وی با اشاره به عالمان و فرهیختگانی که در رشته خود متخصص هستند ولی در دیگر موضوعات، علمی فکر نمی کنند، اظهار داشت: «ما باید مرجعیت علم را بپذیریم آنهایی که علمی فکر نمی کنند، به آسانی تن به خرافه، خیالات و توهمات می دهند و ای کاش برای همه رشته ها دو واحد فلسفه علم الزامی شود».
از بیشتر از دو دهه قبل، مبحث «توسعه علمی» به عنوان مسیر پیش روی ایران هدف گرفته شد. به این علت در اسناد مختلف به شاخص هایی برای توسعه پژوهش، فناوری و نوآوری توجه شده و در مطالبی از قبیل زیست فناوری و نانو سرمایه گذاری ویژه انجام شده است. با این وجود هنوز در بیشتر اسناد بالادستی مبحث گسترش «تفکر علمی» در جامعه، نقش مردم در توسعه علمی و درک مردم از علم و درگیر کردن عموم مردم در علم، نادیده گرفته شده و سیاستگذاری خاصی در این مساله انجام نشده است.
برای بررسی پیشرفت علم در یک جامعه باید تأثیرات نهادهای علمی و فرهنگی جامعه را هم در پذیرش باورها و مؤلفه های علمی را هم مد نظر قرار داد. مردم جامعه به عنوان گروهی که در مواجه مستقیم اثرات علم و فناوری هستند می توانند بر سرعت، اصلاح، دگرگونی و حتی جلوگیری از برخی پیشرفت های علمی مؤثر باشند؛ ولی همین مردم زمانی می توانند عقلانی تصمیم گیری کنند که شناخت کافی نسبت به علم و فناوری داشته باشند.
ترویج علم مفهومی است که به میزان اطلاع مردم از علم توجه دارد و دغدغه آن افزایش درک مردم از علم، در دسترس قرار دادن علم برای عموم مردم و شناساندن درست علم و محدودیت های آن به جامعه است. شاید نخستین کارهای ترویج علم در ایران را بتوان با شروع به کار رادیو در ایران و ساخت برنامه های علمی رادیویی دانست. همین طور انتشار مجله هایی مانند دانشمند، پخش برنامه های علمی از تلویزیون، برگزاری مسابقه های علمی و …همگی به صورتی در امتداد ترویج علم بودند. سالهای زیادی است که گروههای مختلفی از مردم در گوشه و کنار کشور بدنبال «ترویج علم» هستند.
در گفتگو با تعدادی از شخصیت های فعال در عرصه ترویج علم به مبحث مقابله با شبه علم و نقش دولت دراین خصوص پرداختیم.
فاطمه مهاجرانی؛ سخنگوی دولت و عضو انجمن ترویج علم ایران در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد نقش دولت و حمایت های دولتی از ترویج علم می گوید: ترویج علم از جنس مردمی است و به طور معمول سمن ها (سازمان های مردم نهاد) متولی آن هستند. طبیعتاً وظیفه دولت تقویت سمن ها و ایجاد زیرساخت برای آنها است. کارهای ترویجی اصولا کارهای غیرسازمانی هستند و باید از بدنه دولت بیرون بروند.
او معتقد می باشد که چنین انجمن هایی باید از نظر فضا و تجهیزات تقویت شوند ولی هم اکنون چنین امکاناتی برای آنها وجود ندارد و سال هاست از این نظر در مضیقه هستند.
به گفته مهاجرانی؛ ترویج با اجبار هم خوانی ندارد و از جنس ایجابی است. موضوعات ایجابی اول باید به باور تبدیل شوند و بعد باید کم کم باید در جامعه انتقال پیدا کنند. بدین سبب نیاز است که از جنس فرهنگ شوند. موضوعات فرهنگی هم در بستر اجتماع شکل می گیرند.
ناکامی کوشش های ۲۰ ساله برای ایجاد زیست بوم ترویج علم در ایران
تأسیس انجمن ترویج علم ایران در اردیبهشت ۱۳۸۰ نخستین گام رسمی و ساختارمند در جهت ترویج علم در ایران بوده است. این انجمن تابحال با برگزاری ۲۵ دوره مراسم جایزه ترویج علم، فعالان و برگزیدگان این حوزه را معرفی و تقدیر کرده است.
اکرم قدیمی؛ عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات سیاست علمی کشور و رئیس انجمن ترویج علم ایران در مورد کارهای این انجمن برای ایجاد زیست بوم ترویج علم در ایران می گوید: ما سال ها بدنبال تشکیل یک شورای هماهنگ کننده برای ترویج علم بودیم ولی این مساله در میانه کار متوقف گردید. ما در قالب یک کار پژوهشی، الگوی زیست بوم ترویج علم در ایران را تدوین کردیم. بر طبق این الگو نهادهای مختلف دولتی، غیر دولتی، سیاست گذار و … همگی باید با هم هماهنگ باشند و ذیل یک شورا یا دبیرخانه با یکدیگر فعالیت کنند. در آن زمان رئیس سازمان برنامه و بودجه وقت، مجوز راه اندازی این دبیرخانه را صادر کرد؛ ولی در میانه کار به سبب تغییراتی که اتفاق افتاد، روند کارهای ۲۰ ساله متوقف گردید.
این پژوهشگر حوزه ترویج علم معتقد می باشد که مبحث ترویج علم یک مبحث چندوجهی است و باید هم بوسیله دولت و هم بوسیله مردم دنبال شود. البته این نکته هم مهمست که ترویج علم یک مبحث «دستوری» نیست و دولت در کنار مردم و با حمایت و هدایت می تواند به این مساله کمک نماید.
جای خالی نهادهای دولتی در کارهای ترویج علم
در ایران همزمان با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه (۱۰ نوامبر) هفته ترویج علم برگزار می گردد ولی بگفته رئیس انجمن ترویج علم ایران؛ همه کارهایی که در هفته ترویج علم به انجام می رسد، مردمی است و هیچ حمایت دولتی وجود ندارد. در صورتیکه اگر حمایت دولتی در کنار کارهای مردمی وجود داشت، ضریب نفوذ آن بالاتر و اثرگذاری آن بیشتر می شد. مخصوصاً وزارت علوم و یا نهادهای علمی کم ترین مشارکت را در حوزه ترویج علم دارند. این یک گپ و فاصله بزرگ است و دلیل آن هم این است که مبحث ترویج علم جدی گرفته نمی گردد.
او امیدوار است که دولت، مردم و جامعه مدنی در ترویج علم مشارکت داشته باشند که تا این زنجیره در کشور تکمیل شود.
قدیمی در مورد کوشش های انجمن ترویج علم برای جلب حمایت دولت و وزارت علوم می گوید: ما در حد بضاعت انجمن کوشش های خویش را انجام می دهیم ولی مبحث ترویج علم یک مبحث ملی است و فردی نیست.
او در پاسخ به این پرسش که آیا باتوجه به دغدغه های وزیر علوم جدید در مورد شبه علم، پیشنهادی برای مشارکت و همکاری با انجمن ترویج علم مطرح گردیده است، اظهار داشت: تابحال پیشنهادی مطرح نکردیم ولی امیدواریم دکتر سیمایی صراف در عمل به این مساله توجه داشته باشند.
آموزش تفکر علمی را باید از کودکی آغاز کرد
در این بین در مورد گسترش شبه علم در فضای مجازی نگرانی هایی وجود دارد. «قدیمی» در مورد مقابله با شبه علم و اطلاعات غلط در رسانه های اجتماعی می گوید: اصلی ترین مبحث برای مقابله با شبه علم، ارتقای سطح سواد علمی و افزایش درک عمومی از علم و فناوری است. چونکه شبه علم ظاهر جذابی دارد و افراد تشویق می شوند که چنین محتواهایی را برای یکدیگر ارسال کنند؛ ولی اگر سطح سواد علمی جامعه افزایش یابد، افراد پیش از بازنشر، محتوا را از نظر درستی و نادرستی بررسی می کنند. بدین سبب مهم ترین مبحث آگاهی رسانی و ترویج تفکر علمی است. آموزش تفکر علمی و علمی اندیشیدن را باید از مدرسه و حتی مهد کودک شروع کرد.
به باور رئیس انجمن ترویج علم، ایمن شدن در مقابل شبه علم تزریقی نیست؛ بلکه با تفکر علمی و آگاهی رسانی می توان با آن مبارزه کرد.
دغدغه دانشگاه ها و دانشجویان، ارتباط با مردم نیست
نقش جامعه دانشگاهی در ترویج علم و ارتباط دانشگاهیان با جامعه هم در این بین اهمیت قابل توجهی دارد. سیاوش صفاریان پور؛ فعال حوزه ترویج علم، تهیه کننده برنامه های علمی و هم بنیان گذار بنیاد «چراغ»، به نقش آفرینی جامعه دانشگاهی در ترویج علم اشاره می کند و می گوید: ما می دانیم که قسمتی از فرایند ترویج علم، فعالیت داوطلبانه است و این کارها نیاز به سازمان دهی دارد که در این سال ها انجمن ترویج علم آنرا دنبال کرده است؛ ولی این یک مبحث سوی دیگری هم دارد. سوی دیگر آن، فضای دانشگاهی و دانشگاهی است که نیازمند این است که ارتباط خویش را با جامعه بیشتر کند.
وی با اشاره به اینکه عموماً دغدغه دانشگاه ها و دانشجویان، ارتباط با مردم نیست و یک فضای بسته دراین خصوص وجود دارد، اظهار داشت: در دنیا برای ارتباط دانشگاه با مردم روش های مختلفی وجود دارد. بعنوان مثال در دانشگاه یک روز «درهای باز» برای ارتباط بهتر جامعه دانشگاهی با عموم مردم اعلام می شود و این را به عنوان وظیفه درنظر می گیرند و قسمتی از کار آن هاست.
ما امروز سوی ناخوشایند قطع ارتباط مردم با دانشگاه را در خالی و خالی تر شدن صندلی های آموزش عالی می بینیم و علت اصلی این اتفاق بیشتر شدن فاصله عموم مردم با فضای دانشگاهی و دانشگاهی است بگفته صفاریان پور؛ چنین اقداماتی در ایران گاهی بصورت نمادین و گاهی بصورت مقطعی به انجام می رسد. مثلا یک مدیری یکبار چنین رویدادی را برگزار می نماید و بعد متوقف می شود ولی تبدیل به یک رفتار رایج نمی گردد.
این مروج علم معتقد می باشد که رویدادهایی مثل روز درهای باز دانشگاه، سبب ایجاد ارتباط مردم با دانشگاه می شود و از این راه مرجعیت علمی به دانشگاه ها باز می گردد. لازمه بازگشت مرجعیت علمی به دانشگاه ها این است که خود دانشگاه ها با جامعه ارتباط داشته باشند.
صفاریان پور با تاکید به اهمیت ساختار حکمرانی آموزش عالی، می گوید: البته تا آن زمان که در ساختار حکمرانی آموزش عالی سهمی از ترویج علم در بخشنامه ارتقای اعضای هیأت علمی وجود نداشته باشد، یک استاد دانشگاه ترجیح می دهد برای ارتقای رتبه خود تنها مقاله تولید نماید.
این مروج علم باور دارد که ترویج علم باید به یک فرهنگ و یک اجبار تبدیل گردد تا ارتباط عموم مردم با علم قطع نشود و عنوان می کند: ما امروز سوی ناخوشایند قطع ارتباط مردم با دانشگاه را در خالی و خالی تر شدن صندلی های آموزش عالی می بینیم و علت اصلی این اتفاق بیشتر شدن فاصله عموم مردم با فضای دانشگاهی و دانشگاهی است.
سرمایه گذاری ۱۱.۵ میلیارد دلاری آمریکا در ترویج علم
موضوع سرمایه گذاری در عرصه ترویج علم هم مساله مهم دیگری است که بهاره صفوی؛ دبیر انجمن ترویج علم و دانش آموخته علوم ارتباطات به آن می پردازد.
او با اشاره به اهمیت سیاستگذاری و حکمرانی در حوزه ترویج علم می گوید: در دنیا اینگونه است که در قسمت ترویج علم حمایت های دولتی وجود دارد. در سال ۲۰۲۴ بنیاد ملی علوم (NSF) در آمریکا، ۱۱.۵ میلیارد دلار فقط برای ترویج علم سرمایه گزاری نموده است. این در حالیست که وضعیت بودجه پژوهش ما در کشور مشخص است که کم تر از نیم درصد است و ترویج علم اصلاً بودجه ای ندارد.
صفوی به پژوهش های خود در این زمینه اشاره می کند و می گوید: ما در پژوهش های مختلف با اساتید، دانشجویان، رسانه گران و … این مساله را بررسی کردیم و به یک الگویی رسیدیم. این الگو نشان میدهد که اگر علاوه بر حمایت معنوی، حمایت دولتی از جنس مادی دراین خصوص وجود نداشته باشد نمی توانیم امیدوار باشیم و حرکات جزیره ای که هم اکنون به انجام می رسد، بی اثر و کم اثر باقی می ماند؛ امیدوار هستم که یک عنایت ویژه ای دراین خصوص انجام گیرد.
دبیر انجمن ترویج علم ایران معتقد می باشد که ترویج علم متعلق به حوزه علمی خاصی نیست و منظور ترویج همه علوم برای عامه مردم است. بدین سبب اگر هر وزارتخانه، سازمان و نهادی بودجه ای برای این کار درنظر بگیرد، می تواند مؤثر باشد. هم اکنون سازمان های مختلف یک بخش ترویج دارند؛ ولی آیا فعال هستند؟ توانستند با جامعه هدف خود ارتباط برقرار کنند؟
او این موضوعات را حلقه های مفقوده ترویج علم می داند و امیدوار است که اقدامات یک انسجام اساسی پیدا کنند و کارهای جزیره ای با هم افزایی پر قدرت پیش بروند و به نتایج خوبی منتج شوند.
آموزش ترویج علم به اعضای هیأت علمی و دانشگاهیان
به گفته صفوی؛ رسانه های علمی ساده ترین، در دسترس ترین، پرکاربردترین و اثرگذارترین فرایند ترویج علم هستند و اگر همه آنهایی که نگاه تخصصی دارند، ساده سازی انواع محتوای ترویجی را یاد بگیرند، می توانند به صورتی رسانه گر علم باشند. از این راه می توانند هم در عرصه ترویج علم کمک کنند و نگاه های خویش را به جامعه و نیاز جامعه نزدیک تر کنند. این کمک می نماید که اعتماد مردم به علم هم بالا رفته و هم افزایی اتفاق بیفتد. اگر اعتماد به علم نباشد واقعاً دانشگاه هم به نتیجه نمی رسد. لازمه ایجاد این زنجیره این است که از حرف زدن فاصله بگیریم و به عمل برسیم و نتیجه آن مثل اسناد توسعه و چشم انداز نباشد.
دولت نباید در ترویج علم مداخله کند
حسین شیخ رضایی؛ عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و دانش آموخته فلسفه علم از دانشگاه صنعتی شریف، نظر متفاوتی در مورد مداخله دولت در ترویج علم دارد. وی در پاسخ به این پرسش که آیا ترویج علم باید دولتی باشد یا مردمی، می گوید: این بستگی به نوع دولت دارد. اگر بخواهیم در مورد وضعیت فعلی و دولت خودمان صحبت نماییم، باید بگویم که بهترین نقش دولت این است که دراین خصوص مداخله نکند.
به گفته او؛ اگر زیرساختی وجود داشته باشد که نهادهای علمی بتوانند فعالیت کنند، بهترین کمک است؛ وگرنه بمحض اینکه کارهای ترویج علمی دولتی شود، وارد مناسبات، روابط، محدودیت ها و قیودی می شود که سبب نقض غرض می شود.
شیخ رضایی معتقد می باشد که دولت باید «سایه امنیتی» را از سر مطالبی مثل ترویج علم بردارد. او با اشاره به فعالیت روزنامه نگاران در موضوعات ترویج علمی و پرداختن به حوزه های مختلف سیاستگذاری علمی می گوید: روزنامه نگار ایرانی باید بتواند در مورد موضوعات مختلف همچون «آئین نامه ارتقا» بنویسد. اگر سایه امنیتی بر روی موضوعات وجود نداشته باشد، ترویج علم بصورت مردمی پیش خواهد رفت.
الزامی شدن ترویج علم سبب «فساد» می شود
این استاد فلسفه علم در مورد سیاستگذاری دولتی در حوزه ترویج علم همچون اجبار اعضای هیأت علمی برای حرکت بسمت فعالیت ترویجی می گوید: ما نمونه هایی از اجبار داریم که از دل آنها فساد بیرون آمده است. مثلا در گذشته اجبار کردند که اعضای هیأت علمی باید مقاله بنویسند. اگر ترویج علم هم بصورت یک اجبار در بیاید، از دل آن هزار مؤسسه ایجاد می شود که کارهای ترویجی را با پول انجام دهند!
ما نمونه هایی از اجبار داریم که از دل آنها فساد بیرون آمده است. مثلا در گذشته اجبار کردند که اعضای هیأت علمی باید مقاله بنویسند. اگر ترویج علم هم بصورت یک اجبار در بیاید، از دل آن هزار مؤسسه ایجاد می شود که کارهای ترویجی را با پول انجام دهند!
او با تأکید بر اینکه هیچ الزامی جای انگیزه فردی را نمی گیرد، افزود: به این مساله هم باید توجه داشت که همه افراد نمی توانند یک کار انجام دهند. نمی توان گفت همه افراد باید بسمت ترویج علم بروند. برخی افراد این روحیه را دارند و برخی دیگر ندارند. در بعضی رشته ها این امکان وجود دارد که فعالیت ترویجی صورت گیرد ولی برخی رشته های دیگر خیر.
به گفته شیخ رضایی مبحث اصلی این است که فعالیت ترویجی به رسمیت شناخته شود. یعنی عنوان شود که اگر کسی دوست دارد، این کارها را انجام دهد و بگویند که اگر ترویج علم انجام دهید، دیده می شوید و سایر افراد هم که علاقه ندارند، انجام ندهند. مثلا نمی توان همه را به ورزش کردن، ملزم کرد. تنها می توان گفت اگر کسی ورزش کند، این منافع را دارد. در نهایت هم یک سری افراد ورزش می کنند و یک عده نمی کنند. به نظر من سیاستگذاری باید بیشتر سلبی باشد؛ یعنی مانع ایجاد نکند و به شکل طبیعی انجام گیرد.
عضو هیأت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران در مورد عرضه مباحث آموزش ترویج علم به دانشگاهیان هم با هرگونه اجبار مخالف است و می گوید: آموزش هم اگر به این صورت باشد که افراد علاقمند در آن شرکت نمایند، اتفاق خوبی است ولی اینکه تبدیل به اجبار شود و وارد چارت درسی شود و اساتید دانشگاه ملزم شوند که برای تبدیل وضعیت این دوره ها را بگذرانند نه اتفاق خوبی نیست. بعنوان مثال اگر محتوایی تهیه شود و در آن نکات ترویج علم و انتقال مفاهیم علمی به عامه مردم توضیح داده شود، اتفاق خوبی است ولی بمحض اینکه الزامی شود، خراب می شود.
مریم فیروزی دبیر جایزه ترویج علم هم به نقش دانشگاهیان در ترویج علم می پردازد و می گوید: ترویج علم بیشتر نیاز به فرهنگ سازی دارد. ولی از آن جا که در دل خود ساده سازی علوم تخصصی به زبان عامه مردم را دارد، انگار نخستین بخش آن به عهده دانشگاهیان است تا یاد بگیرند دانش تخصصی خویش را به زبان مردم بیان کنند. در این میان دولت ها هم وظیفه دارند که در سیاستگذاری و شکل دهی ترویج علم به این مسیر وارد شوند.
وی با اشاره به بخشنامه ارتقای اعضای هیأت علمی ادامه می دهد: هم اکنون یکی از معیارهای ارتقای دانشگاهیان مقاله نویسی است. ولی چقدر خوب بود که مبحث ترویج علم هم به ارتقای دانشگاهیان اضافه می شد چنانکه در بعضی دانشگاه های دنیا این مساله وجود دارد که از اعضای هیأت علمی می خواهند که آنچه آموخته اند را به زبان ساده به عموم مردم انتقال دهند.
برگزاری رویدادهای «شب علم» و آشنایی مردم با کارهای علمی دانشگاهیان
دبیر جایزه ترویج علم با اشاره به برگزاری رویداد «شب علم» در دانشگاه های دنیا، اظهار داشت: از سال قبل رویداد شب علم توسط انجمن ترویج علم ایران و بنیاد علم ایران در دانشگاه های مختلف کشور همچون دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه شیراز، دانشگاه مراغه و دانشگاه ارومیه برگزار شده است. اما اساس این مساله بر عهده دانشگاهیان است که از این رویداد بهره گیرند و بخواهند یافته های خویش را همزمان به مردم انتقال دهند.
وی معتقد می باشد که برگزاری این رویدادها باعث هم افزایی می شود. چون که وقتی مردم متوجه شوند که دانشگاهیان چه کارهایی انجام می دهند و کوشش های علمی آنها چه نقشی در بهبود زندگی مردم دارند، به شکل ناخودآگاه از آنها حمایت بیشتری می کنند. در این میان ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت هم شکل می گیرد و سرعت جهش های علمی بیشتر می شود.
فیروزی با تأکید بر این که نقش دولت سیاستگذاری حوزه ترویج علم است، ادامه می دهد: همه نهادها همچون وزارت علوم، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و حتی آموزش وپرورش می توانند در این زمینه نقش ایفا کنند و در زمان تدوین اسناد بالادستی، نه بصورت فرمایشی و رفع تکلیف، بلکه با انجام نیازسنجی به این حوزه توجه نمایند.
وی خاطر نشان که هر فردی که علمی را می آموزد، باید بداند که ترویج علم هم برای ارتقای علمی خودش نیاز است و هم از نظر مسئولیت اجتماعی وظیفه دارد در این زمینه فعالیت کند. همین طور با این اقدام، صنعت هم در کنار آنها قرار می گیرد و باعث پیشرفت این حوزه تخصصی می شود؛ اینگونه همه از مواهب علم استفاده می نمایند.
ترویج علم؛ از امید و آرزو تا عمل
به گزارش بی دانلود به نقل از مهر، از سال ها قبل افراد و گروههای مختلف در گوشه و کنار ایران در زمینه های مختلف از مراکز علمی مختلف بدنبال اشاعه ترویج علم در جامعه ایران بودند. این کارها گاه بصورت برگزاری رویدادهای علمی در مراکز علمی مثل رصدخانه زعفرانیه، موزه علوم و فناوری ایران و … بوده، گاه در بستر مجلات علمی مثل دانستنیها و دانشمند و… و گاه بوسیله برنامه های تلویزیونی انجام شده است. با اینحال اثرگذاری این کارها به خاطر جزیره ای، مقطعی و گاه کوتاه مدت بودن، در رشد و ارتقای سواد علمی و تفکر علمی در میان عموم جامعه آن چنان معلوم نیست.
بسیاری از کشورهای توسعه یافته و حتی درحال توسعه با انجام پیمایش هایی بصورت دوره ای وضعیت باورهای مردم و سواد علمی و اعتماد مردم به علم را ارزیابی می کنند و بیشتر از نیم قرن است که در دنیا شاخص درک عموم جامعه از علم به عنوان یکی از ابزارهای اندازه گیری این موارد شناخته می شود. ولی در ایران با وجود هجمه شبه علم در رسانه های اجتماعی، ارزیابی های دقیقی نسبت به این مساله صورت نمی گیرد.
امروز خیلی از مسئولین نوک پیکان انتقادات را بسمت دانشگاه ها و مراکز علمی کشور نشانه گرفته اند که چرا دانشگاهیان و محققان ارتباطی با جامعه ندارند و پژوهش های آنها «مسئله» ای از جامعه را حل نمی کند؟ در صورتیکه انگشت افترا را باید بسمت سیاست گذاران گرفت که در ترسیم زنجیره علم، فناوری و نوآوری در ایران، به نقش «جامعه و مردم» بی توجه بوده اند و حتی در دفتر ارتباط دانشگاه با جامعه و صنعت وزارت علوم هم تنها به ارتباط دانشگاهیان با صنعت تاکید می شود و ارتباط با «جامعه» مغفول مانده است.
توسعه علمی در ایران بدون افزایش میزان شناخت مردم از علم و افزایش سواد علمی در جامعه این اتفاق ممکن نیست و ارتقای درک عموم از علم بصورت آرام، تدریجی و با برنامه ریزی های هدفمند و نظام مند محقق می گردد. در این بین جای خالی یک نهاد متولی ترویج علم خالی است که در ابتدا با یک ارزیابی دقیق، شرایط جامعه را از نظر سواد علمی، درک مردم ایران از علم و فناوری و اعتماد آنها به علم ارزیابی کند و سپس با سیاستگذاری صحیح این کارها را جهت دهی کند.
منبع: بی دانلود
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب