مجری طرح رصدخانه ملی:
پژوهشگران ایرانی موفق به دریافت نوبت رصدی از جیمز وب شدند
به گزارش بی دانلود در حالیکه محققان بیشتر کشورها در طراحی و ساخت تلسکوپ ˮجیمز وبˮ مشارکت داشتند، ولی حالا که این تلسکوپ پرتاب شده است، محققان حوزه های نجوم، اخترفیزیک و کیهان شناسی در تلاش هستند تا با عرضه پیشنهادهای جذاب رصدی، در پروژه های این تلسکوپ برای دیدن آغاز پیدایش حیات مشارکت کنند و در این راستا، پژوهشگران ایرانی موفق به دریافت نوبت رصدی از این تلسکوپ شدند.
به گزارش بی دانلود به نقل از ایسنا، بالاخره انتظار به پایان رسید و تلسکوپ فضایی "جیمز وب" پرتاب شد. امکانات جدید این تلسکوپ، تحولی را در رصد فضا رقم خواهد زد؛ تحولاتی که آغازگر فصلی جدید از ایجاد سایه روشن از آغاز حیات خواهد بود.
"جیمز وب جانشین هابل است و نه جایگزین آن"؛ این گفته دست اندرکاران این پروژه درباره این تلسکوپ است. هر چند که به "وب" لقب جانشین داده شد، ولی حدود ۱۰۰ برابر از آن قدرتمندتر است و آینه بزرگ تری هم دارد. سطح جمع آوری نور بزرگتر به معنای آن است که "وب" بسیار فراتر از توان "هابل" می تواند به گذشته بنگرد.
این ابزار دست ساز بشر می تواند بینش جدیدی از هر مرحله از تاریخ جهان، از شکل گیری اولین ابرهای غبار گرفته تا تشکیل منظومه شمسی را در اختیار محققان قرار دهد و به دانشمندان امکان این را می دهد تا سیارک های دور دست و قمرهای آنها را بررسی نمایند تا در مورد نحوه تشکیل و تاریخچه منظومه شمسی به اطلاعات دقیق تری دست یابند.
هدف اولیه تلسکوپ فضایی "جیمز وب"، کاوش لحظات بعد از بیگ بنگ یا "پایان عصر تاریک" است؛ زمانی که جهان با اولین نور از ستاره های تازه ایجادشده، روشن شد. بررسی شکل گیری کهکشان ها، تاثیرات سیاه چاله ها و منشأ حیات از دیگر مأموریت هایی است که برای این تلسکوپ در نظر گرفته است.
دانشمندان امیدوارند که تلسکوپ فضایی "جیمز وب" به دریافت اندازه و ژئومتری جهان، ماده تاریک و انرژی تاریک و سرنوشت نهایی جهان هستی کمک نماید.
ارائه این همه دانایی از جانب ابزاری صورت می گیرد که محققان آن از بیشتر کشورها بوده اند و اساسا بهره مندی از آن محدود به یک کشور یا چند کشور خاص نخواهد شد، بلکه به قول دکتر خسروشاهی، یکی از اساتید نجوم رصدی و مجری طرح رصدخانه ملی ایران، هر فردی که بتواند پیشنهاد رصدی خوبی عرضه نماید می تواند از داده های این تلسکوپ بهره مند شود.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه دانش های بنیادی که یکی از معدود منجمان ایرانی است که از تلسکوپ های فضایی ناسا، زمان رصدی دریافت کرده است، اعتقاد دارد که رصد با تلسکوپ های فضایی به مقدمات زیادی نیاز دارد و باید شما در آن حوزه در دنیا سرآمد باشید تا بتوانید رقابت کنید. نوشتن پیشنهاد و توضیحات و توجیهات علمی و فنی آن زمان بر است، اما وقتی برنامه رصدی پذیرفته شد تا لحظه دریافت داده ها نیازی نیست کار دیگری انجام دهید.
"جیمز وب" از آغاز تا انجام
دکتر حبیب خسروشاهی، مجری طرح رصدخانه ملی در گفتگو با ایسنا در خصوص ایده ساخت تلسکوپ فضایی "جیمز وب" اظهار داشت: بیشتر از ۳۰ سال پیش یعنی پیش از پرتاب تلسکوپ فضایی "هابل"، ناسا درحال برنامه ریزی برای طراحی و ساخت این تلسکوپ بود و منجمان و مهندسان در همان زمان یعنی سال ۱۹۹۰ سرگرم ایده پردازی در این حوزه بودند که در نهایت بعد از پرتاب موفقیت آمیز و شروع به کار تلسکوپ فضایی "هابل"، این مورد به شکل جدی دنبال شد و در نهایت در سال ۲۰۰۲ تیم های ساخت ابزارها در ناسا شکل گرفت.
وی، آغاز ساخت این تلسکوپ را از سال ۲۰۰۴ می داند و یادآور می شود که در سال ۲۰۱۱ آینه های تلسکوپ آماده شد و از آن پس بخش های مختلف به تدریج تا سال ۲۰۱۶ ساخته و آزمون این تجهیزات در آزمایشگاه ها آغاز شد.
خسروشاهی اعتقاد دارد، بدون تردید مشکلات اجرایی و فنی نظیر محدودیت های مالی ناسا این پروژه را سال ها به تعویق انداخت، اما در نهایت این تلسکوپ آماده قرار گرفتن در مدار برای رصدهای نجومی شد.
طراحی مفهومی تلسکوپ در سالهای نخستین
مأموریت "جیمز وب" برای شناخت بیشتر عالم
اینکه آیا این تلسکوپ آمریکایی و برای آمریکا ساخته شده است؟ پاسخ دکتر خسروشاهی منفی است و تاکید دارد که مؤسسه های زیادی در این خصوص مشارکت داشته اند که تقریباً همگی متعلق به آمریکا و اروپای غربی هستند و خاطرنشان می کند: بیشترین مشارکت کنندگان از کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان هستند، اما فقط این کشورها مشارکت نداشتند، ازاین رو این تلسکوپ جهانی است و هر کس که بتواند بهترین برنامه پیشنهادی رصدی را ارائه دهد، برنده زمان رصد خواهد بود، اما بدانید که این کار بسیار سختی است.
این محقق نجومی به بعضی از پژوهشگران ایرانی اشاره می کند که در پروژه رصدی این تلسکوپ مشارکت دارند و اظهار داشت: دکتر "عاطفه جوادی"، یکی از اعضای هیأت علمی پژوهشگاه دانش های بنیادی، با یکی از اولین پروژه های رصدی این تلسکوپ در مورد تحول ستاره ها همکاری دارد و زمان رصد را دریافت کرده است.
خسروشاهی، مأموریت علمی این تلسکوپ را در بیشتر حوزه های نجوم، اخترفیزیک و کیهان شناسی عنوان نمود و اظهار داشت: این تلسکوپ بیشتر با هدف رصد در ناحیه فروسرخ طیف الکترومغناطیس طراحی شده است، یعنی رصدهای آن بین طول موج رصدی تلسکوپ "هابل" و تلسکوپ "اسپیتزر" جای می گیرد که هر دو تلسکوپ های فضایی هستند. این امر دو دلیل دارد؛ یکی این که تلسکوپی با قطر ۶ متر در این طول موج می تواند به عالم دوردست که به لحاظ کیهان شناسی اهمیت دارد، برسد و از طرفی برای اجرام نزدیک مانند سیارات فراخورشیدی، این بخش از طول موج با عنایت به تابش های حرارتی دیسک های سیاره ای و جو آنها بسیار اهمیت پیدا می کند.
وی، مطالعه تشکیل و تحول کهکشان ها را از برنامه های مهم این تلسکوپ می داند و ادامه می دهد: این تلسکوپ علاقه زیادی به کهکشان های دوردست یعنی کهکشان هایی که در مراحل اولیه تشکیل بودند، دارد؛ یعنی محدوده یک میلیارد سال از «مه بانگ» که تلسکوپ فضایی "هابل" به صورت متعارف قادر به شناسایی و مطالعه جزئیات آنها نبود. شاید به صورت موردی با میلیونها ثانیه نوردهی، چند مورد از این کهکشان ها توسط "هابل" شناسایی می شدند، اما این کار بازدهی بالایی نداشت.
خسروشاهی با اشاره به اینکه مطالعه سیارات فرامنظومه و جو آنها برای شناسایی مولکول ها و جستجوی نشانه های حیات مانند مواد آلی از برنامه های مهم علمی این تلسکوپ است، اظهار داشت: این مورد شامل اجرام داخل منظومه خورشیدی نظیر سیارک ها و دنباله دارها هم می شود. علاوه بر آن فاصله سنجی دقیق برای بهبود توزیع ماده در عالم، عدسی های گرانشی و سیاه چاله های بسیار پُرجرم در کهکشان ها در فواصل دور هم از برنامه های رصدی این تلسکوپ است که توسط دوربین های با توان تفکیک بالا و طیف سنج های این تلسکوپ انجام می شود.
مشارکت پژوهشگران ایرانی با تلسکوپ های فضایی بین المللی
استاد پژوهشکده نجوم پژوهشگاه دانش های بنیادی و مجری طرح رصدخانه ملی ایران از تجارب خود در زمینه همکاری با پروژه های رصدی بین المللی سخن گفت و به یاد می آورد که علاوه بر این که از داده های تلسکوپ فضایی "هابل" از سال ۱۹۹۸ بهره برده است، در یکی از برنامه های رصدی تلسکوپ فضایی "چاندرا" محقق اصلی بوده است.
به گفته وی، به صورت کلی پیشنهاد کننده های رصد در دو گروه جای می گیرند: نخست کسانی که محقق اصلی پیشنهاد هستند و دوم کسانی که با آنها همکاری می کنند.
وی ادامه می دهد: من یک پیشنهاد رصدی موفق بعنوان محقق اصلی با تلسکوپ فضایی "چاندرا" به مدت حدود ۲۰ ساعت داشتم و در برنامه های رصدی تلسکوپ فضایی "ایکس ام ام" متعلق به سازمان فضایی اروپا هم همکار بودم. نتایج تحلیل های ما بسیار مورد توجه بود و در سال ۲۰۰۵ در گزارش سالانه ناسا بعنوان نمونه ای از موفقیت های رصدی ناسا در مطالعه ماده تاریک از آن یاد شد. اتفاقاً این مورد در همان سال توسط ایسنا هم پوشش داده شد.
خسروشاهی افزود: رصد با تلسکوپ های فضایی به مقدمات زیادی نیاز دارد و باید شما در آن حوزه در دنیا سرآمد باشید تا بتوانید رقابت کنید. نوشتن پیشنهاد و توضیحات و توجیهات علمی و فنی آن زمان بر است اما وقتی برنامه رصدی پذیرفته شد تا لحظه دریافت داده ها کار دیگری نیازی نیست انجام دهید! ایمیلی دریافت می کنید که رصد انجام گرفت و داده ها در این آدرس در دسترس شماست!
سهم مردم عادی از داده های تلسکوپ ها
دکتر خسروشاهی در پاسخ به این که آیا مردم عادی می توانند از داده ها این تلسکوپ بهره مند شوند توضیح داد: مردم عادی نمی توانند از این داده ها استفاده کنند و آنچه برای آنها بیان خواهد شد، نتایج تحلیل داده ها است که گاه بسیار طولانی مدت است و احتیاج به تجربه و مهارت دارد که در دانشگاه ها آموخته می شود.
به گفته وی، این نتایج یا به صورت تصاویر رنگی زیبا هستند یا توضیحاتی که منجمان برای مردم در مورد یافته های خود عرضه می کنند.
مجری طرح رصدخانه ملی ایران تصریح کرد: البته ناسا نرم افزارهایی را برای تحلیل داده ها در اختیار منجمان قرار می دهد و بخشی از پردازش تصاویر یا طیف ها را هم قبل از عرضه به منجمان انجام می دهد. این پردازش ها (عموماً داده کاوی) به منظور اطمینان از کالیبره بودن داده ها است.
تفاوت تلسکوپ های فضایی و زمینی
وی، تفاوت اصلی تلسکوپ های فضایی و زمینی را در طول موجی دانست که در آن رصد می کنند و در اینباره توضیح داد: تلسکوپ های اپتیکی و فروسرخ شکل متعارفی دارند که در ذهن مردم از تلسکوپ ها به وجود آمده است؛ یعنی دو آینه ای که پرتورهای نوری را در یک نقطه یا صفحه، کانونی می کنند. تلسکوپ ها با عنایت به ساختار اپتیکی و میدان دید و جانمایی ابزارهای رصدی این پرتوهای نوری را به کمک یک (آینه سوم) یا چند آینه منعکس می کنند تا به هدف خود برسند. تلسکوپ "جیمز وب" از این نظر تلسکوپ پیچیده ای نیست، چون تلسکوپ هایی مثل "گایا" در فضا یا تلسکوپی مثل "روبین" ساختار اپتیکی پیچیده تری دارند.
شاید از نظر ظاهری تنها چیزی که این تلسکوپ را متفاوت نشان داده است این است که مثل تلسکوپ "هابل" لوله ای شکل نیست و آینه های آن قابل رویت است که برای تلسکوپی در این قطر چاره ای هم باقی نمی گذارد!
خسروشاهی با تاکید بر این که تلسکوپ های با طول موج بلند مانند تلسکوپ های رادیویی، به جای پرتوهای نوری به طول موج واکنش نشان می دهند و سطح سهموی یا کروی آنها امواج را روی آشکارسازهای موجی، کانونی می کند، خاطرنشان کرد: برعکس در تلسکوپ های پرتوهای ایکس فوتون ها به آرامی به سمت کانونی منحرف می شوند و نمی توان آنها را با استفاده از آینه ها منعکس کرد. تلسکوپ های پرتوهای گاما کاملا متفاوت هستند و اثری از منعکس کننده یا منحرف کننده فوتون نیست و برای همین بیشتر شبیه جعبه مکعبی هستند.
این متخصص حوزه نجوم تصریح کرد: زمانی که محدوده فعالیت فرکانسی یا طول موجی تلسکوپ مشخص می شود دیگر جزئیات بستگی به میدان دید تلسکوپ دارد. این مقدار برای ابزار رصدی تصویر بردار فروسرخ نزدیک در تلسکوپ فضایی جیمز وب ۳ در ۳ دقیقه قوسی است. در حالیکه برای تلسکوپ "گایا" ۴۲ در ۴۲ دقیقه قوسی است و در نتیجه بزرگترین سی. سی. دی ساخته شده در دنیا را در خود جای داده است.
به گفته وی، تلسکوپ فضایی "جیمز وب" اولین تلسکوپی است که با آینه چند قطعه در مدار قرار می گیرد و این نوآوری فنی این تلسکوپ در کنار سایر خصوصیت های آن است. توان تجمیع نور این تلسکوپ ۷ برابر بیش تر از تلسکوپ "هابل" و توان تفکیک زاویه ای آن ۴ برابر با لحاظ بزرگتر بودن قطر آینه آن و طول موج رصدی ۴ برابر بهتر از "هابل" است.
منبع: beedownload.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب